Het is weer van dat: Over het opiniestuk van Jeroen Bossaert (15 juli 2021)
Het is weer van dat. Een nieuwe dag, een nieuwe wraakroepend opiniestuk van Jeroen Bossaert. Onder journalisten als hij reveleert Het Laatste Nieuws zich steeds weer als populistische (en duidelijk rechtse) volkskrant, waarbij de harde retoriek tegenover mensen die proberen in te zetten voor de samenleving.
Download het volledig artikel in pdf-vorm door op bovenstaande link te klikken
Het doelwit is deze keer – en niet voor het eerst – Greta Thunberg, die volgens de heer Bossaert een gebrek aan emotionele intelligentie wordt verweten omdat ze het noodweer in ons land zou gebruiken om haar ‘eigen’ ‘ecofundamentalistisch’ gedachtengoed mee te sluiten.
Dat Thunberg niet erg emotioneel intelligent is, heer Bossaert – al heb ik steeds meer moeite om u een beleefdheidstitel toe te bedelen – zegt ze ook zélf. Het meisje dat zich nu al jaren inzet voor een betere toekomst voor ons en onze kinderen lijdt immers aan een autismespectrumstoornis. Dat ze daardoor – zoals u beweert – geen empathie kan opbrengen voor ‘ons’, durf ik echter te betwijfelen. In Thunbergs betoog laat ze niet na te wijzen op de menselijke tragedie die zich heeft plaatsgevonden en die momenteel nog aan de gang is, maar dat vermeldt u nergens expliciet. In het Engels is daar een mooie term voor: ‘cherrypicking’. Dat is enkel de informatie waargeven (of de cijfers gebruiken) die binnen jouw eigen overtuigingen valt of die jouw ideeën kunnen onderbouwen, terwijl je andere relevante data achterwege laat.
Activisme wordt doorgaans immers geboren uit empathie en als het dat niet is, dan tenminste uit een (al dan niet terecht) gepercipieerd onrecht dat iemand of iets wordt aangedaan.
Een verschil in de redevoering van het Scandinavische meisje en die van de HLN-redacteur, is dat die van Thunberg berust op observaties die nauwelijks kunnen betwist worden. Je moet immers al een extreme scepticus zijn en erop wijzen dat niets in onze ‘werkelijkheid’ met zekerheid kan bestaan om de kern van haar betoog aan te vallen.
Zowat alle onafhankelijke wetenschappers zijn het eens over het feit dat de mensheid (en vooral de economie die we hebben geïnstalleerd) een zeer zware negatieve impact heeft op het milieu en dat wij grotendeels verantwoordelijk zijn voor de klimaatverandering die momenteel onze planeet teistert.
Bossaert, echter, bedient zich van een effectieve, maar daarom niet noodzakelijk eerlijke, retoriek die zeer sterk veralgemeent en tracht te appelleren aan ons ‘wij’-gevoel. ‘Wie zit te wachten op een les in moraal als hij zijn auto ziet wegdrijven?’ vraagt de geïrriteerde journalist zich af. Of nog: ‘Daar dienen u, ik en iedereen voortdurend aan herinnerd te worden.’ De sensibiliseringspogingen van milieuactivisten worden voorgesteld als extremisten die ons de les willen spellen, er wordt voortdurend gesproken over ‘ze’ en ‘wij’, en Bossaert komt – ridder in witte wapenrusting als hij is – op voor de ‘zwijgzame massa’ die – ocharme – tussen al die fundamentalisten in geplet zit.
Het idee is duidelijk: de ‘waarschuwende vinger’ werkt polariserend en doet de klimaatproblematiek weinig goed. Alleen, ‘heer’ Bossaert, wat is dan het alternatief? Zoals u zélf (wellicht een beetje per ongeluk) uitwijst, is de massa zwijgzaam. U wijst erop dat iedereen ondertussen wel weet dat we aan het milieu moeten denken, maar is dat dan voldoende? Wordt er genoeg gedaan? Hebben we het sociaal dilemma aangepakt waarin wordt gezegd dat de pogingen van een individu om de winst te maximaliseren de winst van de groep teniet doen? Is het doorheen de geschiedenis net niet vaak door activisme geweest dat er grootscheepse structurele veranderingen zijn gekomen?
Als activisme nooit zou werken, zou het wellicht niet bestaan, behalve misschien als uitlaatklep, en niemand kan ontkennen dat de pogingen van Thunberg tenminste zo nu en dan een verschil hebben gemaakt. Slagen ze elke keer? Zeker niet. Hebben ze al genoeg bereikt om onze aarde te vrijwaren van het moet ergste? Waarschijnlijk niet, maar in een globale sensibiliseringscampagne is elke ziel die je dankzij jouw informatie weet te bekeren er eentje gewonnen.
Wat u betoogt, ‘heer’ Bossaert, lijkt te zijn dat we maar met z’n allen moeten terugkeren naar zwijgzaamheid. Het grootste gat in uw eigen betoog? De impliciete aanname dat die wel zal werken. Is dat wat u geleerd hebt uit uw geschiedenislessen? Ik meen toch te weten dat u in uw opleiding ook een bepaalde kijk hebt mogen krijgen op de historiek van de mensheid?
Een andere denkfout die u maakt, beste redacteur, is dat angst niet werkt. Het kadert binnen een soort denken dat poneert dat we alle ‘negatieve’ emoties beter vermijden. Niets is echter minder waar: angsten en schuldgevoelens zijn soms terecht en voorkomen vaak erger. Angst is wat er mee voor zorgde dat de Koude Oorlog niet ontaardde in genocide. Angst is waarom een kindje zich niet snel een tweede keer zal verbranden. Schrik om een boete te krijgen is hoe we ons meestal ook houden aan regels die weinig impact hebben op ons dagelijkse leven (zoals op tijd een treinticket kopen), terwijl méér psychopaten slachtpartijen zouden aanrichten als ze zouden weten dat ze daar geen gevangenisstraf voor konden krijgen.
U bent wat verward, neem ik aan, omdat het (extreem)rechtse betoog vaak moeite heeft met nuances. Worden die toch aangebracht – door iemand als de alom gehate, economisch rechtse klinische psycholoog Jordan Peterson, bijvoorbeeld – dan wordt de hele stelling doorgaans snel aangevallen door mensen die zich op de tenen getrapt voelen. Ik beweer hier zeker niet dat enkel linkse denkers een monopolie hebben op nuance, of dat geen enkele socialist ongenuanceerd praat, ik wijs enkel op een duidelijk waarneembare trend. Het gebrek aan nuance is een sterk wapen bij mensen die algemene stellingen gemakkelijk aannemen als waarheden, en net daardoor een belangrijke factor die bijdraagt tot de grote polarisering die op zoveel plaatsen zichtbaar is – een polarisering die u zélf aanklaagt.
Kunt u beginnen te zien hoe gemakkelijk uw redevoering en drogredenen te doorprikken zijn door eender wie die een klein beetje logica weet te hanteren? Natuurlijk zal ook ik aangevallen worden op de meningen die ik hier publiceer, maar ik weet tenminste wel dat de logica van mijn stellingen niet gemakkelijk op een eerlijke manier omver te werpen is en dat is wat uw opinie betreft alvast niet het geval.
Angst, ziet u, is kwalijk als ze wordt gehanteerd om anderen negatief te manipuleren zodat een individu daarvan kan profiteren. Ze is vaak onterecht en nog vaker – zoals ik al schreef – ongenuanceerd, maar als we met z’n allen gemiddeld genomen net ietsje meer schrik zouden hebben voor het coronavirus, zouden onze toeristen niet zo vaak ziek terugkomen en gevaarlijke varianten verspreiden onder de iets voorzichtigere bevolking.
Het is een beetje zoals u die ‘ecofundamentalisten’ persoonlijk aanvalt: ze hebben u niets misdaan. Als u meent hen wél te moeten bevechten met naam en toenaam, dan eis ik het recht op om intolerant te zijn tegen uw intolerantie en opent u de deur om wél mijn persoonlijke slagwapens in het aangezicht te krijgen. De onbeschaamde manier waarop u hoofdletters gebruikt om bepaalde groepen of gedachten te demoniseren, is uitermate laakbaar en maakt u mijn – om het maar eens op uw manier te schrijven – Ideologische Vijand.
Ik neem er aanstoot aan, heer Bossaert, dat u schijnt te denken voor iedereen te spreken. Ik weet ook wel wat voor commentaren er gewoonlijk worden achtergelaten in uw krant of op uw website, ik besef maar al te goed dat u mogelijk aan het spreken bent voor het grootste deel van uw lezers, maar ik ben een HLN-lezer die geabonneerd is op uw krant om ook op de hoogte te blijven van afwijkende meningen en van de sport, terwijl kranten die meestal een ideologisch discours voeren waarin ik me veel beter kan vinden, helaas plegen weinig aandacht te schenken aan voetbal of andere sporten. Als u dan schrijft dat ‘wij’ geen boodschap hebben aan wat Thunberg te vertellen heeft, dan dwaalt u. Wat wél waar is: ik heb absoluut geen boodschap aan uw populistische ‘op-eds’. Desondanks blijf ik ze lezen; in de eerste plaats omdat ze me dwingen zelf na te denken over mijn ideeën en over hoe ik mijn gedachtengoed zo eloquent mogelijk kan verwoorden, en in de tweede plaats omdat het zelden goed is de rug toe te keren naar de spreekwoordelijke duivel. Beter is het Kwaad (kijk, nu deed ik het ook nog eens) rechtstreeks in de ogen te kijken en goed te leren kennen, opdat je er niet door verrast kunt worden. Wie echt houdt van anderen, hoeft daar ook geen schrik van te hebben: hij of zij is ongenaakbaar voor deze figuurlijke demonen.
Uw ideologische tegenstrever,
Dirk Vandereyken
Auteur, coach, COO van de Association of European Journalists Belgium, journalist, pr-consultant bij Badass pr, redacteur, scenarist
